Tremenet eo an Aotrou Troal

Deut, va servijer mat, da gaout Doue an Tad

Aet eo an Aotrou Troal d’an Anaon da Ouel Yann 2016, da 9 eur. Kofesaet ha nouennet e oa bet gant ur beleg yaouank brezhoneger, en deus olevet e zaouarn, « an daouarn-se, emezañ din, o deus badezet, benniget ha roet an absolvenn, olevet ar re glan, sakret bara hag gwin ar Sakramant ken alies…». Fromus e oa bet evito o-daou al lidoù-se, a c’heller krediñ.

Ur beleg da Jezuz Krist, ezel gredus da Gristenien Breizh, unan eus hon diwezhañ beleien broadelourien, a zo distroet davet e grouer eta, goude ur vuhez hir : en tu all da zek bloaz ha pevar-ugent e oa Youenn Troal.

E Obidoù a voe lidet d’al Lun da 14e30 e Kombrid.

Bet ganet e 1925 ha deuet emzivad abred en e vugaleaj e voe savet en ur familh a gouerien vrezhonegerien e Kombrid, hogen ne oa ket troet da gomz en yezh e vugaleaj. Brezhoneg Gwalarn an hini a gomze, a youl-gaer.

Beleget e voe e 1949 en iliz-veur Kemper hag anvet da skolaer. E 1957 e voe kaset da bPlouenan da ren ar skol. Eno e krouas ur c’helc’h keltiek, ur bagad en e skol, ha beilhadegoù e brezhoneg. Pemp bloavezh a virvilh, hogen santout a rae ne glote ket tre gant e c’halvadenn a veleg.

Da-heul ar c’halvadenn a reas ar Pab Pi XII en e lizher Fidei Donum e 1957 a c’houlenne digant beleien Europa mont da sikour an Iliz en Afrika hag en Amerika ar Su ez eas neuze d’ar Perou etre 1963 ha 1968. Lavarout a reas din e kavas gwelloc’h pellaat diouzh Breizh eget dont da vezañ ‘Beleg an FLB’, en abeg d’e venozioù broadelour.

Etre 1968 ha 1973, e Skol an Aod e Gwiseni e kenlabouras gant Visant Seité, en e gevredigezh Ar Skol dre Lizer. Mignoniezh a oa etrezo daoust da afer vantrus skritur Ar Falc’hun. Ma n’en defe ket pleget Seité da Batrioted ar Skol-veur, o dije «Torret va brec’h din» en doa lavaret Visant Seité dezhañ. D’ar mare-se ivez e voe e derou Oaled ar Vro-Bagan, a oa ur seurt patronaj e brezhoneg er penn-kentañ, hag ivez e rae war-dro ar gelaouenn «Wanig ha Wenig», evit ar vugale hag e kemeras perzh un tammig e troidigezh Kenvreuriez ar Brezoneg evit al liderezh e brezhoneg goude Vatikan II. Buan avat e chomas a-sav pa ne oa ket donezonet ha m’en em gave unanetoc’h a spered gant «Beleien Treger» : Mab speredel da Varsel Klerg e voe, ha galvet e oa bet gantañ, ha fiziet en doa neuze kalz dielloù ennañ, en o zouez e zornskrid eus ofis al lennadennoù a zo bet moullet endeo gant Imbourc’h e daouzek levrenn.

Etre 1973 ha 1979, e tistroas d’ar Perou en Ayaviri, 4000 metrad uhelder. Met teologiezh an «Dieubidigezh» ne-z ae ket dezhañ. Fellout a rae dezhañ chom feal d’ar Pab. E eñvorennoù eus e droiadoù er Perou a voe moullet a-dammoù : er gelaouenn Al Liamm e 1965, ha goude-se e meur a levrenn gant Imbourc’h dindan an talbenn «Ar C’hrist d’an Indianed», bet adembannet gant Moulladurioù Hor Yezh, e div levrenn (2007 ha 2010).

Er bloavezhioù 80 e oa Person Plouneour-Menez en ur presbital dirapar-tre. P’en doa ranket kuitaat e bresbital a Blouneour e oa bet ranket deviñ ur bern paperoù a oa aet mouestl er presbital-se, na veze ket tommet mat : presnester torret a oa !

Diskleriet en doa ur wech en iliz Plouneour : «Pas de confession, pas de communion !», met dindan komzoù reut evel-se (hogen reizh !) e teue a-benn, lorc’h a oa ennañ eus se pa oueze ne gofese mui den ebet er parrezioù all koulz lavaret, da gofes tud c’hoazh er barrez-se a vro-Leon, un hanter-kant bennak war mil a dud. Meret e oa ar gomun c’hoazh gant ur c’huzul-kêr komunour ha na lakae ket da ober al labourioù en iliz-parrez ha ne c’hellas ket derc’hel da lidañ an Oferenn en iliz-parrez en abeg da se. Neuze e lidas an Oferennoù en… « Abattoirs Plassart »…

Gant Fañch Morvannou em eus soñj ec’h aozas meur a dro Gousperou kaer an Hanter-Eost en Abati ar Releg, war an tonioù «krampouezh gwinizh du» latin, hogen e brezhoneg penn-da-benn. Edo «en e C’hloria Mundi !». Chapel sant Divi Plouneour a voe adlañset gantañ ivez. Un deiz, ouzh ar chapel, e voe adkavet an delwenn anezhi a oa bet laeret. Ezel aketus Kristenien Breizh e oa deut da vezañ neuze. Kristenien Breizh a oa bet savet d’ar poent-hont da vezañ ur Vreuriezh a bedenn hag a studi, gant bennozh Maodez Glanndour a oa aet re gozh, evit erlerc’hiañ Unvaniezh Speredel Breizh. A bep eil gant an Aotrou Blanchard, person Kistinid, e veze emgavioù e Plouneour pe e Kistinid, betek 1993. A-dost en doa ambrouget an Aotrou Troal derou Tiegezh Santez Anna, adalek an deroù anezhañ e Landerne e 1988, hag e reas war-dro ar gelaouennig «Ar Fulenn» da reiñ boued speredel d’ar vrezhonegerien yaouank a oa en-dro dezhañ ha Kristenien Breizh.

Ur si bihan en doa an Aotrou Troal. An hini a lavar n’en deus ket a si en devez tri ! En ur renkañ e bresbital evit an dilojadeg e kavis derou un deizlevr, bet kroget gantañ, war am eus soñj d’ar mare ma voe beleget. Hag e oa skrivet n’en em gave ket barrek da vezañ beleg, dreist-holl abalamour ma n’en em sante ket gouest da sevel sarmonioù a-zoare. Hiviziken, a lennis, e tastumfe danvez evit boueta e sarmonioù, o tidroc’hañ pennadoù kazetennerezh, hag ouzh o renkañ dre zanvez, e rochedoù kartoñs. Tost 60 vloaz war-lerc’h, en e bresbital a Langolen, e oa degadoù a gartonsadoù bras bet savet gantañ evel-se ! Ur seurt kleñved e oa, moarvat, rak da biv e servijo bremañ ? An dra-se, avat, en doa sikouret dezhañ, sur a-walc’h, da zerc’hel da vezañ aketus ouzh ar pezh a dremene en-dro dezhañ. Lenn a rae kazetennoù e spagnoleg ha n’eo ket hepken ar c’hazetennoù gall, La Croix ha Le Télégramme pergen.

Er bloavezhioù 1990 e voe person parrez vihan-tre Treogad er vro-Vigoudenn. Lavaret en doa din neuze : «N’heller ket kouezhañ izeloc’h !». Ul labour uvel a reas eno, kempenn an iliz-parrez (graet e veze ‘chapel’ anezhi gant an dud, hervezañ !). Goude-se ez eas da bresbital Langolen e 2002, betek 2015. War an diwezhadoù-se ez embannas ingal danvez e sarmonioù e Kannadig Imbourc’h, kelaouenn Emglev an Tiegezhioù.

E-kreiz ar bloaz 2015 e oa kouezhet war al leur ha chomet e oa semplet e-pad eurvezhioù. D’an ospital Laenneg e Kemper e voe kaset ha goude-se da gKernizi, ti ar veleien gozh, tost da greiz-kêr Kemper.

Ezel gredus eus  Kristenien Breizh e oa bet Youenn Troal, se am eus meneget dija. En emvod-meur Emglev an Tiegezhioù, e Kergreven Trelevenez d’ar Sul 10 a viz Gouhere e vo ret deomp divizout diwar-benn dazont ar vreuriezh-se m’en doa Youenn Troal kavet ganti un tiegezh a gomprene anezhañ evel beleg a felle dezhañ chom feal d’ar Pab en amzerioù trubuilhus a vevomp en Iliz, hag a gomprene anezhañ evel broadelour a felle dezhañ pediñ e brezhoneg ha kaout ur vuhez kefredel uhel e brezhoneg : ezhomm en doa da gejañ gant tud unvenoz gantañ war boentoù ar Feiz hag ar Vro. Daoust ha tud evel-se a garo, eveltañ, en em gavout gwech-ha-gwechall e-pad ar bloaz, e lec’h-mañ-lec’h e Breizh, en em gavout gant beleien ha laiked, a-benn chom fidel d’ar bedenn ha chom spiswel dirak an darvoudoù, ha kement-se holl e brezhoneg, tre « e linenn istorel Breizh», evel ma lavare ?

Bezet pe vezet, salv m’e gavimp un deiz e Baradoz an Aotrou Doue, gant ar fulenn a valis dizrouk a gavemp a-wechoù, lemm ha bev, en e zaoulagad, ha fent an den, ha douster e vouezh… pa gomze deomp ! Da skouer an deiz ma kontas penaos e vountas dre zievezh gant e Renault Peder-askell, aet kozh-dirapar, a-benn da garr nevez e Vikel-vras, mil enervet ma oa bet gantañ en unan eus an emvodoù niverus ha diziwezh-se ma veze rebechet outañ, a-benn ar fin, chom stag ouzh feiz an «Iliz trec’hlidus» amzer e yaouankiz ! Met an Iliz-se eo, gwriziennet don e stuzegezh hor bro, an hini eo e komzas drezi an Aotrou Doue d’e galon un deiz, ouzh e c’hervel da vezañ beleg, hag «o fiziout ennañ amzer da zont ar Vro», evel ma lavare an Aotrou Perrot.

Ar feiz a salv, Aotrou Troal. Salvet omp dre ar feiz. Salvet oc’h dre ar feiz hag hor gortozit gant Hor Salver er Baradoz, ganeoc’h en ho torn Banniel feiz karet ha trec’hlidus hon Tadoù-kozh !

Tepod Gwilhmod.

 

War ar skeudenn e weler a gleiz da zehou lod eus izili Kristenien Breizh : Youenn Troal, an Ao. Itr. J.-P. Brown, Paol Kalvez, Youenn Olier, Iwan Couée, Nolwenn Bouessel Dubourg, an Itr. Yann Petton, Tepod Gwilhmod, Maoris ar C’hollo, Marsel Blanchard. Luc’hskeudenn bet kemeret e Kembre en hañv 1981 gant Yann Petton, eus Lokournan.